Stair

Sa bhliain 1768 cheannaigh Robert Gregory timpeall 600 acra talún sa Chúl nuair a d’fhill sé go hÉirinn tar éis seirbhíse leis an East India Company. Choinnigh muintir Gregory an talamh go dtí 1927 nuair a díoladh le Stát Éireann é. Bhí an Bhantiarna Gregory ina cónaí ann ag an am, ar fearr aithne uirthi mar dhrámadóir, béaloideasóir agus comhbhunaitheoir Amharclann na Mainistreach le W.B. Yeats agus Edward Martyn.

Sa Chúil thóg an chéad Robert Gregory teach, chuir sé ballaí timpeall ar a eastát agus chuir sé tús le plandlann crann a ndearna Arthur Young cur síos air in A Tour of Ireland (1780) mar “a very noble nursery, from which he is making plantations, which will soon be a great ornament to the country”. Lean glúin i ndiaidh a chéile de mhuintir Gregory ag cur crann ó gach cearn den domhan agus d’éirigh go maith leo. Fuarthas níos mó talún le linn an 19ú haois agus faoi na 1850idí bhí thart ar 15,000 acra san iomlán ann Rinneadh Leas-Rúnaí na hÉireann de William, duine de chlann mhac Robert, in 1812 agus rugadh a gharmhac, William Henry ina áit chónaithe i bPáirc an Fhionnuisce, Baile Átha Cliath sa bhliain 1816. Tháinig an Liam seo in oidhreacht an Chúil sa bhliain 1847 nuair a fuair a athair (Roibeard eile) bás de bharr fiabhras an ghorta. Bhí sé ina Ghobharnóir ar Ceylon níos déanaí agus fuair sé ridireacht. Sna 1850idí chuir sé leis na bailiúcháin crann sa Chúl trí garrán giúise de bhuaircíneacha coimhthíocha ó Chríocha Mheiriceá a chur ann. Críochnaíodh é in 1856, fuair go leor bás ar an ithir aolchloiche ach tháinig cuid acu slán agus d’fhás siad go maith agus tá siad le feiceáil fós inniu.

Sa bhliain 1880 phós an Ridire William, a bhí 63 bliain d’aois ag an am, Isabella Augusta Persse a bhí 28 bliain d’aois. Rugadh mac amháin Robert sa bhliain 1881. Tar éis bhás an Ridire William sa bhliain 1892, chaith an Bhantiarna Gregory go leor dá cuid ama ag scríobh. Bhí sí ar dhuine de na pearsana ba thábhachtaí in Athbheochan Liteartha na hÉireann go luath san 20ú haois, go háirithe mar gheall ar an mbealach a d’athraigh sí an Chúil ina lárphointe dóibh siúd a mhúnlaigh an ghluaiseacht sin, rud a d’fhág gur áit í a bhfillfidís arís agus arís eile chun labhairt, chun pleanáil a dhéanamh, agus chun spreagadh a fháil.

Fuair an Bhantiarna Gregory bás an 22 Bealtaine 1932. Is féidir taithí a fháil fós ar dhraíocht na Cúile, a spreag an oiread sin daoine, cé nach bhfuil an teach ann a thuilleadh. Maireann a oidhreacht scríbhinní agus plandála crann, a ndearna Sean O’Casey cur síos orthu mar “her chief charmers, the one nearest her mind, the other nearest her heart”.

Tá grá na Bantiarna Gregory don Chúil agus dá ‘Seven Woods’, a bhfuil a gcuimhne buanaithe ag Yeats, soiléir ina scríbhinní agus i scríbhinní a cuid aíonna liteartha.

“These woods have been well loved, well-tended by some who came before me, and my affection has been no less than theirs. The generations of trees have been my care, my comforters. Their companionship has often brought me peace.” An Bhantiarna Gregory, An Chúil, 1931

Bhí sí ar dhuine de na pearsana ba thábhachtaí in Athbheochan Liteartha na hÉireann go luath san 20ú haois, go háirithe mar gheall ar an mbealach a d’athraigh sí an Chúil ina lárphointe dóibh siúd a mhúnlaigh an ghluaiseacht sin, rud a d’fhág gur áit í a bhfillfidís arís agus arís eile chun labhairt, chun pleanáil a dhéanamh, agus chun inspioráid a fháil.

Ach bhí na coillte agus na lochanna sa Chúil níos saibhre ná mar a cheap Yeats. Bhí cogair de shinsearacht níos ársa ag na ‘Seacht gCoill’, a chuir an oiread sin draíochta ar an mBantiarna Gregory agus ar a haíonna, nach raibh na cuairteoirí liteartha ar an eolas fúthu: iarsmaí an chlúdaigh nádúrtha foraoise níos luaithe, agus an loch agus an abhainn a bhí ag imeacht mar chuid den choimpléasc turlaigh is fearr (Féach Dúlra & Fiadhúlra) ní hamháin in Éirinn ach ar fud an domhain ar fad.

Ó cheannaigh Stát Éireann Páirc na Cúile sa bhliain 1927 go dtí 1987, bhí an tSeirbhís Foraoiseachta á bhainistiú. San am sin, fuarthas Coill Gharealáin in aice láimhe. Cuireadh an chuid is mó den talamh, go ginearálta le speicis crann coimhthíoch a d’fhás go tapa. Leagadh “teach mór” na Cúile sa bhliain 1941. Ag deireadh na 1960idí, osclaíodh an Chúil don phobal mar áis thaitneamhachta.

Ó 1987 i leith, tá Anaclann Dúlra na Cúile-Gharealáin á bainistiú le haghaidh caomhnú fiadhúlra agus mar áis phoiblí ag an tSeirbhís Páirceanna Náisiúnta agus Fiadhúlra (NPWS). Le linn an ama seo, rinneadh athchóiriú ar sheanstáblaí agus tithe lasmuigh Eastát an Chúil agus aistríodh iad go dtí Ionad Cuairteoirí le seomraí tae (osclaíodh i 1992).